آزمون کارشناسی ارشد عمران برای اولین بار در سال 1371 به‌صورت سراسری برگزار گردید و پذیرش دانشجو برای ادامۀ تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد (فوق لیسانس)، در سال تحصیلی 72-73 از طریق سازمان سنجش صورت گرفت. این در حالی بود که تا پیش از این دانشگاه‌ها بطور مستقل اقدام به جذب و پذیرش دانشجو در این مقطع می‌کردند. از آن زمان تاکنون 26 دوره آزمون سراسری برگزار شده است که طی این مدت شاهد تغییر و تحولات فراوانی در آنها بوده‌ایم. تغییر در مواد امتحانی، ضرایب دروس، تعداد سؤالات مطرح شده در هر درس و … نمونه‌ای از این تغییرات است. تا پیش از آزمون سال 78 مواد امتحانی و ضرایب دروس در هر گرایش متفاوت بود، مثلاً ضریب درس مکانیک خاک و پی‌سازی در گرایش سازه 4 و در گرایش‌های خاک و پی و راه و ترابری برابر 6 بود. از سال 78 به بعد (و تا به امروز) مواد امتحانی در کلیۀ گرایش‌ها یکسان شد و ضرایب دروس مختلف نیز برای همۀ گرایش‌ها برابر 1 لحاظ گردید، یعنی ارزش و اهمیت همۀ درس‌ها یکسان شد، ولی طی این مدت مواد امتحانی و تعداد سؤالات آزمون چند بار دچار تغییرات عمده شدند. سال 89 دروس پی‌سازی، هیدرولیک، سازه‌های بتنی و فولادی، راهسازی و روسازی که قبلاً در سال 82 از آزمون حذف شده بودند، دوباره به آزمون اضافه شدند و تاکنون نیز آزمون به این صورت برگزار می‌شود. زمان برگزاری این آزمون تا سال 94 در زمستان بوده است، ولی از سال 95 تاکنون این آزمون در اردیبهشت ماه برگزار می گردد. مدت زمان پاسخگویی به سوالات آزمون 250 دقیقه بوده و مواد امتحانی، تعداد سؤالات در آزمون‌های هشت سال اخیر به این شرح است:
زبان انگلیسی دانشی است که نه تنها در یادگیری علوم مختلف به ما کمک می‌کند، بلکه در زندگی روزمره نیز بسیار مورد نیاز است. بسیاری از داوطلبان آزمون کارشناسی ارشد با این تفکر که تسلط بر روی این زبان نیاز به زمان بسیار زیادی دارد، برنامه‌ریزی برای این درس را کاری بیهوده می‌دانند و به‌طور کلی درس زبان را کنار می‌گذارند. اما شما مهندسین عزیز بدانید که پاسخگویی به سؤالات زبان آزمون کارشناسی ارشد بسیار متفاوت با دیگر آزمون‌های معتبر زبان انگلیسی است. با یک برنامه‌ریزی منظم و منبع مناسب که مختص این آزمون است، قطعاً می‌توانید به نتیجه بسیار مطلوبی برسید.
سؤالات زبان به دو بخش زبان عمومی و تخصصی تقسیم شده که هر یک 15 سؤال را به خود اختصاص داده‌اند. مباحث مهم و پر تکراری که در این درس مطرح می‌شوند عبارتند از:
الف – زبان عمومی
1- بخش لغات که طراح در قالب 10 سؤال، دانش شما را در این زمینه می‌سنجد.
2- بخش گرامر که سؤالات مربوط به آن در کنکور کارشناسی ارشد، در قالب یک cloze test مطرح می‌گردد. با توجه به این موضوع، مباحثی که در گرامر زبان انگلیسی می‌تواند از شما پرسیده شود بسیار محدود شده و به شرح زیر است:
– فعل که از دشوارترین مباحث گرامر زبان انگلیسی است.
– ضمایر موصولی که پر تست‌ترین بخش از گرامر است.
– صفت‌ها و قیدها در زبان انگلیسی
– مبحث حروف اضافه
– مباحث تکمیلی گرامر از جمله وارونگی، جملات شرطی، جملات سببی و عبارت‌های وصفی
ب – زبان تخصصی
1- سؤالات شماره 16 الی 25 آزمون مربوط به درک مطلب است که ضمن بررسی آن بایستی به سؤالات مرتبط با آن پاسخ دهید.
2- 5 سؤال انتهایی درس زبان با جملات کوتاه، دانش تخصصی شما را از کلیه گرایش‌های مهندسی عمران از جمله سازه، زلزله، خاک و … می‌سنجد.
بودجه‌بندی سؤالات در آزمون‌های اخیر و فصل‌های آن در کتاب‌های سری عمران و سری عمومی ارشد به شرح جدول زیر است:
هر کس به واسطه شغل و حرفه‌اش به طور طبیعی با ریاضی آشنایی دارد و به نوعی آن را در زندگی روزمره به کار می‌برد. بنابراین انتظار می‌رود که ما نیز به‌عنوان یک مهندس، مفاهیم اصلی ریاضی را یاد گرفته و از کاربردهای مختلف آن در فضای کاری خود بهترین بهره را ببریم. نکتۀ اساسی آن است که بر خلاف تصور بسیاری از ما، یادگیری ریاضیات بیشتر احتیاج به تمرین دارد تا استعداد، از این‌رو به شما توصیه می‌کنیم که برای افزایش اعتماد به نفس خود در محیط‌های کاری، علم ریاضیات را با تمرین، به اندازۀ لازم یاد بگیرید.
اما ریاضیات در کنکور کارشناسی ارشد عمران؛
سبک سوالات این درس در کنکور کارشناسی ارشد عمران در سالهای اخیر دچار تغییراتی شده و این موضوع به دلیل استفادۀ طراحان از چند کتاب جدیدالتألیف زبان اصلی می‌باشد. بیان جدید سوالات مطرح شده در سالهای اخیر، باعث شده که بسیاری از دانشجویان نسبت به این درس دید اشتباهی پیدا کنند. ضمناً مطالعۀ کامل این درس به دلیل ماهیت گسترده‌ای که دارد، کار طاقت فرسا و کم نتیجه‌ای است و این یعنی باید کمی هوشمندانه‌تر تصمیم گرفت. بهترین روش برای نتیجه گرفتن در کنکور، آشنایی با سبک جدید طرح سوالات (با خواندن کتابی مناسب) و انتخاب هوشمندانۀ مباحث است. سؤالات ریاضی کنکور نشان داد که با مطالعۀ کتاب ریاضیات سری عمران می‌توان بخش اعظمی از سؤالات را پاسخ داد، زیرا تطابق بسیار زیادی بین سؤالات کنکور و تمرین‌های این کتاب‌ها وجود دارد و این موضوع سبب می‌شود تا اعتماد به نفس بالایی در هنگام پاسخگویی به سؤالات به‌وجود آید. در سال گذشته دانشجویانی که با این کتاب‌ها درس ریاضیات را یاد گرفتند، این موضوع را بارها بیان کردند.
دلیل رضایت دانشجویان و نتیجه گرفتن آنها در آزمون کارشناسی ارشد آن است که مطالب موجود در هر فصل کتاب به قسمت‌های کوچک و هر قسمت به زیرشاخه‌های کوچک‌تر تقسیم شده است و در نهایت تمرین‌ها مطابق با یک دسته‌بندی فوق‌العاده در ذهن آنها جای خود را پیدا کرده است. از این رو وقتی یک دانشجو در سر جلسۀ امتحان با سؤال ریاضی روبرو می‌شود، به سادگی راه‌حل آنها را در ذهن پیدا کرده و قادر به حل آن سؤالات است. در ادامه مباحث مطرح در هر یک از کتاب‌ها و بودجه‌بندی سؤالات کنکور کارشناسی ارشد درسال های اخیر را خدمت شما عزیزان ارائه می‌کنیم:
الف) مباحث مطرح شده در درس ریاضی عمومی (1):
1- حد
2- مجانب و پیوستگی
3- مفهوم مشتق و تکنیک‌های مشتق‌گیری
4- کاربردهای مشتق
5- تکنیک‌های انتگرال‌گیری
6- انتگرال معین و ناسره
7- کاربرد انتگرال
8- مختصات قطبی
9- اعداد مختلط
10-دنباله و سری
در آزمون‌های سال های اخیر، از مجموع 15 سؤال مجموعۀ ریاضیات، معمولاً 5 سؤال به درس ریاضی عمومی (1) اختصاص داده شده است که بودجه‌بندی آن به شرح زیر است:
ب) مباحث مطرح شده در درس ریاضی عمومی (2):
1- توابع برداری
2- رویه‌ها و خم‌ها
3- توابع چند متغیره
4- مفهوم گرادیان و کاربردهای آن
5- کاربرد مشتق در توابع چند متغیره
6- انتگرال دوگانه
7- انتگرال سه‌گانه
8- انتگرال روی خم
9- انتگرال روی سطح
در آزمون‌های سال های اخیر، از مجموع 15 سؤال مجموعه ریاضیات، معمولاً 5 سؤال به درس ریاضی عمومی (2) اختصاص داده شده است که بودجه‌بندی سؤالات آن به شرح زیر می‌باشد:
ج) مباحث مطرح شده در درس معادلات دیفرانسیل:
1- معادلات مرتبۀ اول
2- معادلات مرتبۀ دوم و بالاتر
3- حل معادله به کمک سری‌ها
4- تبدیل لاپلاس
5- دستگاه معادلات دیفرانسیل مرتبه اول خطی
6- یادآوری مفاهیم ریاضی عمومی (1)
در آزمون‌های سال های اخیر، از مجموع 15 سؤال مجموعه ریاضیات، معمولاً 5 سؤال به درس معادلات دیفرانسیل اختصاص داده شده است که بودجه‌بندی سؤالات آن به شرح زیر می‌باشد:
مکانیک جامدات (مقاومت مصالح و تحلیل سازه ها)
الف) مقاومت مصالح
مقاومت مصالح علمی است نسبتاً قدیمی که ریشه در تحقیقات گالیله در اوایل قرن هفدهم میلادی دارد. از آنجا که این علم در اکثر شاخه‌های مهندسی نقش دارد و درس مشترک رشته‌های مهندسی عمران، معماری، مکانیک، شیمی، معدن، متالوژی و بسیاری از رشته‌های دیگر می‌باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است. نحوه آموزش این درس پایه‌ای رشته مهندسی عمران برای پاسخگویی به سؤالات کنکور کارشناسی ارشد، کمی متفاوت با آموزش آن برای گذراندن درس مقاومت مصالح در دانشگاه است. برای انجام این کار، آموزش مفاهیم بنیادی باید همراه با نکات تستی (همچنین بررسی تست‌های پرتکرار) با حوصله و دقت کافی صورت گیرد تا در نهایت با نتیجه دلخواه برای دانشجو همراه شود. مباحث درس مقاومت مصالح در کنکور کارشناسی ارشد عبارتند از:
1- تنش و کرنش
2- تغییر شکل محوری در اعضاء
3- پیچش
4- خمش الاستیک
5- بارگذاری عرضی
6- ترکیب تنش‌‌ها در اعضای سازه
در آزمون‌های سال های اخیر از مجموع 20 سؤال مربوط به درس مکانیک جامدات، 10 سؤال به درس مقاومت مصالح اختصاص داده شده است و بودجه‌بندی سؤالات از مباحث مختلف در آزمون‌های اخیر و همچنین فصل‌های آن در کتاب سری عمران به شرح جدول زیر است:
ب) تحليل سازه‌ها
تحلیل سازه علمی است که سازه‌های مختلف را مورد بررسی قرار می‌دهد و تحت اثر بارگذاری مشخص، نیروها و لنگرهای داخلی آنها را به‌دست آورده و همچنین خیز و شیب نقاط مختلف آنها را محاسبه می‌کند. هرچند که نرم‌افزارهای مربوط به تحلیل‌سازه در سالیان اخیر گسترش زیادی یافته‌اند و می‌توانند بزرگترین سازه‌ها را در مدت چند ثانیه تحلیل کنند، ولی یادگیری نرم‌افزارهای طراحی کافی نیست زیرا فقط «دید تحلیل» یک مهندس است که می‌تواند روی نتایج نرم‌افزار قضاوت داشته باشد و از اشتباهات مدلسازی و نتایج غلط جلوگیری کند. مباحث درس تحلیل‌سازه‌ها که در کنکور کارشناسی ارشد عمران مطرح می‌شوند، عبارتند از:
1- درجه نامعینی در سازه‌ها، بررسی پایداری سازه‌ها
2- استاتیک (تیر، قاب و خرپا)، رسم دیاگرام‌های نیروی برشی و لنگر خمشی
3- روش‌های انرژی (کار مجازی و …)
4- فرمول‌های حفظی و روش‌های هندسی
5- سازه‌های نامعین و فنر
6- تقارن
7- خط تأثیر
در آزمون‌های سال های اخیر از مجموع 20 سؤال مربوط به درس مکانیک جامدات، 10 سؤال مربوط به درس تحلیل سازه‌ها بوده و بودجه‌بندی سؤالات آزمون از مباحث مختلف تحلیل سازه‌ها در آزمون‌های اخیر و همچنین فصل‌های آن در کتاب دو جلدی سری عمران به شرح جدول زیر است:
مکانیک خاک و پی سازی
مکانیک خاک یکی از دروس پایه و مهم در مهندسی عمران است که به بررسی خواص فیزیکی و رفتار مکانیکی خاک در برابر بارهای وارده (از طرف سازه) می‌پردازد. این بارها از طریق یک المان واسطه بنام پی به خاک منتقل می‌شوند که طراحی آن موضوع اصلی درس پی‌سازی است. برخلاف آنچه تصور می‌شود، دروس مکانیک خاک و پی‌سازی کاملاً مفهومی هستند و درک عمیق مفاهیم پایه و بنیادی در آنها، رمز موفقیت در یادگیریشان می‌باشد. مباحث مطرح شده در درس مکانیک خاک و پی‌سازی به شرح زیر می‌باشند:
1- مبانی مکانیک خاک
2- بررسی جریان آب در خاک
3- مفهوم تنش مؤثر
4- توزیع تنش در خاک
5- نشست خاک
6- مقاومت برشی خاک
7- پایداری شیروانی‌های خاکی
8- فشار جانبی خاک و دیوارهای حائل
9- پی‌های سطحی
10- پی‌های عمیق
11- کاوش‌های زیرزمینی
بودجه‌بندی سؤالات آزمون سراسری در درس مکانیک خاک و پی‌سازی در سال های اخیر به شرح زیر است:
مکانیک سیالات و هیدرولیک
مکانیک سیالات یکی از علوم مهندسی است که با فهم خواص سیالات، کاربرد قوانین مکانیک و انجام آزمایش‌های منظم گسترش یافته است. در این علم به مطالعۀ سیالات در دو حالت هیدرواستاتیک (سیال ساکن) و هیدرودینامیک (سیال در حال جریان) پرداخته می‌شود. در بحث جریان سیالات، با دو نوع مجرای جریان مواجه می‌شویم:
1) جریان در لوله‌های سربسته 2) جریان در کانال‌های روباز
مطالعۀ تخصصی‌تر مورد دوم (کانال‌های روباز) در قالب درس هیدرولیک انجام می‌شود. در مقایسۀ این دو نوع جریان و به‌طور خلاصه می‌توان گفت در جریان در لوله‌ها، عمدتاً نیروهای لزجی مورد توجه قرار می‌گیرند، حال آنکه در کانال‌های روباز که جریان دارای سطح آزاد است، نیروهای ثقلی مهمترین عامل تأثیرگذار می‌باشند. ترکیب توأم مفاهیم بنیادی و همچنین حل مسائل متنوع، از نکات بارز در آموزش این دو درس است که بایستی با دقت و ظرافت خاصی انجام پذیرد. به عنوان یک دیدگاه کلی می‌توان درس‌های مکانیک سیالات و هیدرولیک (مربوط به دورۀ کارشناسی مهندسی عمران) را در مباحث زیر خلاصه کرد:
1- خواص سیالات و تنش برشی در سیالات
2- فشار و روش‌های اندازه‌گیری آن در سیال ساکن
3- نیروی هیدرواستاتیک و قوانین تعادل برای اجسام شناور و غوطه‌ور
4- تعادل نسبی
5- سینماتیک سیالات
6- معادله برنولی و ماشین‌های هیدرولیکی
7- معادله مومنتم و جت آزاد مایع
8- آنالیز ابعادی و قوانین تشابه در مدل‌های هیدرولیکی
9- جریان لزج و هیدرولیک لوله‌ها
10- مبانی هیدرولیک کانال‌های باز
11- کاربرد اصل انرژی و مفهوم انرژی مخصوص در کانال‌های باز
12- کاربرد اصل اندازۀ حرکت و مفهوم نیروی مخصوص در کانال‌های باز
13- بررسی جریان‌های یکنواخت
14- بررسی جریان‌های متغیر تدریجی
در آزمون‌های سال های اخیر از مجموع 20 سؤال مربوط به مکانیک سیالات و هیدرولیک، 12 سؤال به مکانیک سیالات و 8 سؤال به هیدرولیک اختصاص داده شده است (به جز در سال 94 که تعداد سؤالات در دروس مکانیک سیالات و هیدرولیک به‌ترتیب 13 و 7 سؤال بوده است). بودجه‌بندی سؤالات در آزمون‌های اخیر براساس فصل‌های آن در کتاب‌های سری عمران به شرح جدول زیر است:
طراحی (سازه های فولادی و بتنی، راه سازی و روسازی)
الف) سازه‌های فولادی و بتنی
طراحی و محاسبۀ سازه‌های فولادی و بتنی، به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی و مهم مهندسی عمران مطرح بوده و از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. سؤالات این درس در کنکور کارشناسی ارشد، معمولاً به صورت مفهومی طرح شده و همین موضوع سبب می‌شود که دانشجویان این درس‌ها را کمتر مطالعه کرده و نتیجۀ مناسبی به‌دست نیاورند که البته میانگین پایین این درس نیز نشان‌دهندۀ این موضوع است. این در حالی است که پاسخ دادن به حداقل نیمی از سؤالات این درس با توجه به سبک طرح سؤالات دور از دسترس نیست. برای پاسخ‌دهی آسان به سؤالات این دو درس با صرف کمترین زمان ممکن، استفاده از کلاس‌هایی که برای کنکور کارشناسی ارشد توسط مؤسسه سری عمران برگزار می‌شود، توصیه می‌گردد.
دقت:بارها مشاهده شده است که داوطلبان عزیز از مؤسسه می‌پرسند که سؤالات درس فولاد و بتن بر مبنای چه آیین‌نامه‌ای مطرح می‌شود. پاسخ آن است که سؤالات این دو درس از مفاهیم پایه‌ای مطرح می‌شود که در همۀ آیین‌نامه‌ها یکسان است. از طرفی در صورتی‌که اطلاعات آیین‌نامه‌ای خاصی مورد نیاز باشد، در صورت سؤال مطرح می‌شود.
مباحث مطرح شده در درس سازه‌های فولادی
1- معرفی فولاد
2- طراحی اعضای کششی
3- طراحی ستون‌ها
4- طراحی اعضای خمشی
5- طراحی تیر ستون‌ها
6- طراحی تیرهای خاص
7- طراحی پیچ
8- طراحی جوش
9- طراحی اتصالات
10- طراحی کف ستون‌ها
از مجموع 30 سؤال دروس طراحی،در آزمون‌های سالهای 89 الی 94، 8 سؤال و در آزمون های سال های اخیر، 10 سوال به درس طراحی سازه‌های فولادی اختصاص داشته است که بودجه‌بندی آن در این سال ها به شرح زیر است:
مباحث مطرح شده در درس سازه‌های بتنی
1- بررسی مشخصات
2- مفاهیم خمش
3- طراحی ستون
4- طراحی برای برش
5- طراحی برای پیچش
6- پیوستگی و طول مهاری
7- ترک، خیز و دال
از مجموع 30 سؤال دروس طراحی،در آزمون‌های سالهای 89 الی 94، 8 سؤال و در آزمون های سال های اخیر، 10 سوال به درس طراحی سازه‌های بتنی اختصاص داشته است که بودجه‌بندی آن در این سال ها به شرح زیر است:
ب) راهسازی و روسازی
راهسازی
راهسازی یکی از زیر مجموعه‌های رشته مهندسی عمران است که در کنار دروس فولاد و بتن به عنوان یکی از درس‌های بخش طراحی در آزمون کارشناسی ارشد از آن سؤال مطرح می‌شود. راهسازی و یا طرح هندسی راه به ما می‌آموزد که با کمک ایده‌های مهندسی بین دو شهر و یا دو نقطه از یک شهر، مسیر بهینه طراحی کنیم و چگونه آنها را با قوس‌های متنوع به یکدیگر ارتباط دهیم. در مقطع کارشناسی با قوس‌هایی مانند قوس دایره‌ای ساده، قوس دایره‌ای مرکب، قوس دایره‌ای معکوس، قوس قائم و منحنی اتصال کلوتوئیدی آشنا می‌شویم که در یک دید کلی، مباحث راهسازی را می‌توان به‌صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
1- مروری بر راهسازی
2- قوس‌های دایره‌ای ساده
3- قوس‌های دایره‌ای مرکب
4- منحنی‌های اتصال
5- قوس‌های قائم
6- مسافت دید و شیب عرضی
7- عملیات خاکی در راهسازی
8- مهندسی ترافیک
از مجموع 30 سؤال دروس طراحی،در آزمون‌های سالهای 89 الی 94، 7 سؤال و در آزمون های سال های اخیر، 5 سوال به درس راهسازی اختصاص داشته است که بودجه‌بندی آن در این سال ها به شرح زیر است:
روسازی
روسازی یکی از زیر مجموعه‌های رشته مهندسی عمران است که در کنار راهسازی مجدداً به کنکور کارشناسی ارشد اضافه شده است. شاید در نگاه اول به روسازی، این ذهنیت برای داوطلبان کنکور کارشناسی ارشد به وجود آید که این درس حفظی بوده و درک آن اهمیت چندانی ندارد. اما باید بدانید که روسازی در واقع یک درس سازه‌ای است که در کنار سایر دروس طراحی در کنکور از آن سؤال طرح می‌شود. در کتاب نسل جدید روسازی سعی شده است با دیدگاه متفاوت و جامع با استفاده از منابع روز دنیا و جدیدترین نشریه‌های ایران (نشریۀ 234) نیاز شما را برآورده سازیم. با مطالعه این کتاب، متوجه خواهید شد که روسازی بسیار جذاب، سازه‌ای و کاملاً مهندسی است. در یک دسته‌بندی کلی می‌توان مباحث روسازی (در دورۀ کارشناسی عمران) را به شرح زیر بیان کرد:
1- مروری بر روسازی
2- کاربرد قیر در روسازی
3- آشنایی با آسفالت
4- اساس، زیراساس و خاک بستر
5- روش‌های تثبیت خاک
6- سرما و یخبندان در روسازی
7- بارهای وارد بر روسازی و اثرات آن
8- طراحی روسازی راه
9- خرابی در روسازی
از مجموع 30 سؤال دروس طراحی،در آزمون‌های سالهای 89 الی 94، 7 سؤال و در آزمون های سال های اخیر، 5 سوال به درس روسازی راه اختصاص داشته است که بودجه‌بندی آن در این سال ها به شرح زیر است:
